Masal nedir?
Kendine özgü öğeleri içinde barındıran, olağanüstü olaylara yer veren, genellikle bir tekerleme ya da ‘bir varmış bir yokmuş’ gibi kalıp cümleler ile başlayan düş ürünü olan halk öyküleridir. Sözlüdür, anonimdir. Anlatılan olaylar gerçek dışıdır. Yer ve zaman daima belirsizdir. Anlatılan olaylarla birlikte dinleyiciler düşsel bir yolculuğa çıkar. Yeri geldiği zaman güler, yeri geldiği zaman düşünürler. İnsanlar yüzyıllar boyunca kendilerini ifade edebilmek için masalları kullanmışlardır.
Terapötik Yöntem
Terapi kişinin içsel süreçlerini keşfetmesi, kendine ve çevresine yönelik farkındalığının artması, duygularını ve davranışlarını değerlendirme becerisini geliştirmeyi sağlar. Birey bu yöntemle kendini baskı altında hissetmeden içtenlikle ifade ortamı bulur. Bu ortam, destekleyici, geliştirici ve rahatlatıcıdır.
Masal Terapisi
Yukarıda bahsettiğimiz bu iki tanımdan yola çıkarak, “masal terapisi nedir?” bunu açıklayacağız. Masal terapisi, en eski eğitsel modelleme sistemlerinden biridir. 3 – 13 yaş arası çocuklar için uygulanır. Masal terapisi, çocuğun eğitimi, yetişmesi, karakter oluşumu, davranışlarını düzeltmesi, varsa bir problemin kaynağının bulunması için masal ögelerini ve içeriğini kullanmaktan geçer.
Çocuklar kelimelerle sıkışık bir şekilde kendini ifade etmek yerine masal materyallerinden faydalanırlar. Burada amaç, çocuğa masal okumak değil, öncelikli olarak çocuğa kendisini iyi hissettirmektir. Duygusal açıdan onu rahatlatmaktır. Bu sayede çocuk yaşadığı olumsuz duyguları ifade eder ve problemlerini çözme yoluna gider.
Masal terapisi, eğitimin felsefe ve psikoloji alanıyla ilintilidir. Çocuk, karşılıklı ilişkileri düzenlerken günlük yaşamında baş edemediği problemleri anlar ve bunun onda yarattığı duygu durumunu çözmüş olur.
Masalların en büyük özelliği, yer ve zaman kavramlarının olmamasıdır. ‘Evvel zaman içinde kalbur saman içinde’ … ‘Kaf dağının ardında’… Gibi cümleler ile motiflenir. Hiç bir zaman bir ırka belirli bir kesime hitap etmez. Evrenseldir ve eşitlikçidir. Tüm bunlar baz alındığında çocuk bu ortamda kendini çok rahat hisseder. Söz konusu zor bir durum, içinden çıkılmaz bir hal ve travma olduğu zaman bile çocuk için en özgür ortam sağlanmış olur.
Çocuğun böylece içsel dünyasına yolculuğu başlar. Duygu ve düşünce dünyası anlam kazanır ve somutlaşır. Çocuk hem kendini ifade ederek rahatlar hem de düş gücünü kullanmaya başlar. Pek çok terapi gibi masal terapisi de olumsuz durumlar yaşayan çocukların, sembollerle durumunu anlatmasını sağlamaktadır. Çocuklar kendilerini ifade etmekte zorlanarak doğru sözcükleri seçemeyebilirler. Henüz bu gelişimi tamamlanmamış çocukların üzerine yaşadığı olumsuz durumlar kendi iç dünyalarını çıkmaza sürükler. Bilinç ve bilinç dışı olabilecek bu durumlarla başa çıkamayan çocuk, sosyal alanda kaygı duymaya başlar. Ne yazık ki akabinde stres bozukluğu ve davranış bozukluğu durumları ortaya çıkabilir.
Duruma uygun masal ortamı ve materyaller hazırlanır. Profesyonel eğitim almış terapist okumaları başlar. Çocuğun materyal kullanımı, duygu durumu bu esnada incelenir. Terapi sırasında çocuğun yaşadığı duygu geçişlerinde zorluklar gözlemlenir. Kullanılan metafor ve simgeler ile çocuk dolaylı yoldan sorununu aktarır. Terapist çocukla beraber onun kurduğu masal dünyasına giderek masal dilini konuşur.
Kelimeleri kullanmak yerine masal materyallerinden faydalanan çocuk, kendine yeni bir ifade yöntemi oluşturmuş olur. Anlamlandıramadıkları bir olguyu, duyguyu benzetme yoluyla eşleştirerek ya da değiştirerek masal içinde kullanabilirler. Bunlar yansıtma süreçleridir. Terapist, bu noktada çocuğun iç dünyasına yakınlaşarak verilen kodları çözerek verileri değerlendirip çocuğun lehine bir yaklaşım sağlar.
Günlük hayatımızda yaşanan olumlu olumsuz gelişmeler, çocukların dünyasında daha farklı yerler bulacaktır. Özellikle negatif gelişen tecrübeler, duyguları ifadede zorluk yaşanmasına neden olacaktır. Anksiyete, konuşma bozuklukları, öğrenme güçlüğü, dikkat eksikliği, hiperaktivite, aile içi çatışmalar (boşanma ve ayrılık süreçleri) durumlarında masal terapisi uygulanır. Ayrıca aile içi şiddete maruz kalmış çocuklar, dinsel tacize uğramış, ruhsal baskı altında yaşamını devam ettirmeye çalışan çocuklar için bu terapi çok önemlidir.
Örneğin evlat edinilmiş, sevilen birinin kaybını yaşamış çocuklarda da uygulanır. Terapist yansıtma yöntemi sayesinde bu zor durumları anlamlandırır ve çocuğa pozitif etkin bir rol oynar. Çocuğun fiziki ve ruhi ihtiyaçları karşılanır.
Duygusal olarak kendini rahat hisseden çocuk kendini çok rahat ifade etmeye başlar. Yaşadıklarını, düşüncelerini özgürce ifade eder. Masaldaki kişilerin temelinde kendini düşünür. Bu yolla empati duygusu gelişir. Diğer çocukların duygu ve davranışlarına saygılı olmayı öğrenir. Aile içi ilişkileri gelişir ve sosyal yeteneklerinde gözle görülür olumlu gelişmeler meydana gelir. Kendini ifade eden çocuk öz saygısını ve özgüvenini geliştirmiş olur ki bu da yepyeni yeteneklerini keşfetmesine yardımcı olacaktır.
