Veganizm, et, yumurta, süt ürünleri ve diğer tüm hayvansal kaynaklı içerikleri hariç tutan bir vejetaryen diyet türüdür. Vegan yaşam bakış açısına göre hayvansal et ve süt ile birlikte, yine hayvansal yağlarla üretimi yapılan ürünlerin kullanımı doğru değildir. Aslında eskiden beri var olan vegan beslenme ülkemiz son yıllarda duyulmaya başlanmıştır.
“Veganlık” hayvanlar âlemine dair sömürü ve zulmün tüm şekillerini dışlamanın ve yaşamı gözetmenin yoludur. Et, balık, kümes hayvanı, yumurta, bal, hayvansal süt ve türevlerini dışlayarak bitkiler âleminin ürünleri ile yaşamayı seçerek, hayvansal olan tüm ürünlerin yerine alternatif olarak kullanmak olarak belirtebiliriz.
İnsanın doğal yaşam ve hayvanlarla olan ilişkilerinde, hayvansal ürünlerinin tüketilip tüketilmeme alışkanlıkları kişinin içinde yaşadığı toplumun beslenme kültürünün sonucundan oldukça etkilenmektedir. Aslında bu da toplumların önemli bir parçası da yiyeceklerin üretim ve tüketimdeki kültürel çeşitliliğini yansıtır.
Vegan beslenme çoğu toplumlarda popüler olarak kabul gören bir beslenme şeklidir. Temelde ekonomik ihtiyaçlardan ortaya çıkmıştır. Bitkisel ürünlerle insanlar ihtiyaçlarını daha ucuza mal edeceklerini düşünmektedir. Veganlar, canlılarda eşitliği savunur, canlı yaşamına saygı ve ekolojiye verilen zararı azaltmayı amaçlar. Bunun yanı sıra veganlar, vegan tarzı beslenmenin sağlıklı bir yaşam biçimi olduğuna inanır. Vegan beslenme, sağlıklı beslenmeyi teşvik etmesine rağmen, uzun süreli uygulanmasında yetersiz ve dengesiz beslenme sonucu bazı besin öğesi eksikliklerine bağlı olarak birtakım yan etkiler ve sağlık sorunları ortaya çıkabilmektedir.
Vegan Diyeti
Bu diyette yalnızca bitkisel ürünler kullanılmaktadır. Böylelikle yumurta, bal, et, peynir, yoğurt, süt ve süt ürünleri, balık, tavuk, gibi hiçbir gıda tüketimi yapılmamaktadır. Bununla birlikte badem sütü, soya sütü ve hindistan cevizi sütü gibi tamamen bitkisel süt çeşitleri tercih edilir.
Vegan (vejetaryen) beslenme;
Bitkisel gıdaların ağırlıklı olarak tüketildiği, kırmızı et, süt ürünleri, yumurta, tavuk, balık gibi hayvansal kaynaklı gıdaların hiç tüketilmediği beslenme şeklidir. Vejetaryen (vegan) ise; bu şekilde beslenen kişiler denilir. Vegan beslenme şeklini benimseyenler hayvansal gıdalarla beslenmedikleri gibi, hayvansal kaynaklı deri, ipek, yün ve kozmetik ürünlerini de kullanmamaktadırlar. Bunun yanı sıra deney hayvanlarının denek olarak kullanıldığı ve üretimlerine etki eden diş macunu ve hatta ilaç gibi ürünleri de kullanma taraftarı değillerdir. Vegan beslenme bir yaşam tarzı ve hayat felsefesi olarak kabul görmektedir.
Toplumlarda vegan beslenme tarzını benimseyen insanların artması, yeterli ve dengeli beslenmeyi sağlayacak beslenme rehberinin geliştirilmesi ihtiyacını ortaya çıkarmıştır. Bu amaçla yeterli ve dengeli beslenmeyi sağlayabilecek, veganlar için günlük gerekli olan besin öğelerini alabileceği menülerin oluşturulması gerekmektedir. Türk Mutfağı vegan beslenme düzenine uygun birçok seçeneği içinde barındıran yiyecek/yemekleri içermektedir. Çünkü Türkiye’nin bulunduğu coğrafi konum, sahip olduğu ürün çeşitliliği sayesinde yeme içme geleneğine getirilen yeni bakış açıları Türk mutfak kültüründeki çeşitliliği ve zenginliği oluşturmuştur.
Türk Mutfağı’nda bulunan vegan beslenme düzenine uygun yemekleri şöyle sıralamak mümkündür;
• Çorbalar,
• Zeytinyağlı sebze yemekleri,
• Zeytinyağlı kurubaklagil yemekleri,
• Pilavlar,
• Börekler,
• Salatalar,
• Hamur işleri
• Tatlılar
VEGAN BESLENME
Vejetaryen diyeti ceviz, fındık, kuru baklagil gibi sert kabuklu meyveler, taze sebze ve meyveler ile tahıl ürünlerince oldukça zengindir. Bu gıdalarda antioksidanlar bulunmaktadır. Antioksidanlar çoğu hastalıklara karşı koruyucu olarak bilinir. Bu öğeler (E vitamini, C vitamini, karotenoidler, bioflavonoid ve diğer biyoaktif bileşikler) açısından zengindirler.
Vegan tarzı beslenenlerin kan basıncı ve hipertansiyon riski düşüktür. Vegan beslenme şeklinde, yeterli düzeyde süt ürünleri bulunduğundan, kalsiyum eksikliği bulunmamaktadır. Böylece kemik erimesi riskleri de düşük seviyedir. Bu beslenme şekli, bitkisel lif açısından zengin olduğu için şeker hastalığı (diyabet) yüksek lifli diyet uygulayanlarda, düşük lifli diyet uygulayanlara oranla daha az görülmektedir. Vegan tarzı beslenmede kişiler gıda çeşitliliklerini dengede tutamazlarsa demir eksikliği hissedebilirler. Bundan dolayı da doğal olarak kansızlık (anemi) baş gösterir ve sinir sisteminde ciddi hasarlar oluşabilir. Bunun yanı sıra süt ve süt ürünleri yanı sıra B12 vitamini de yeterli düzeyde alınamadığında ise kalp ve damar hastalıkları için tehlike oluşmasına sebebiyet vermektedir. Bu sebeple vegan tarzı beslenen kişilerin sağlığının korunması ve bazı kronik hastalıklarından korunabilmeleri için bu kişilerin beslenme konusunda eğitim almaları kaçınılmazdır. Bu konuda gerek vegan olarak beslenen kişilerin sağlığının korunması ve gerekse bu kişiler için alternatif gıda kaynaklarının belirlenmesi için daha fazla araştırma yapılması gerekmektedir. Ülkemizde de yeni yeni oluşan bu düşüncenin gelişim aşamasında olduğunu söyleyebiliriz.
